Gürcüstan azərbaycanlıları
آذربایجانی های گرجستان

نریمان نریمانف عبدالله شائق شوکت محمدوا علیمردان توپچوباشوف رشید بهبودوف قیصر کاشی‌یوا ضابط صمدوف نگار شیخلینسکایا
جمعیت کل
۲۸۴۷۶۱ (آمار ۲۰۰۲)
مناطق دارای جمعیت قابل توجه
کومو کارتلی • شیدا کارتلی • تفلیس • کاختی • متسختا-متیانتی
زبان‌ها
ترکی آذربایجانی • گرجی

آذربایجانی‌های گرجستان (به ترکی آذربایجانی: Gürcüstan azərbaycanlıları)‏ (به گرجی: აზერბაიჯანელები საქართველოში) شاخه‌ای از مردم آذربایجانی ساکن قفقاز هستند که پس از فروپاشی شوروی سابق در گرجستان کنونی و عموما در بخش‌های هم‌مرز با جمهوری آذربایجان و عمدتا در منطقه تاریخی بورچالی سکونت دارند. بر پایه سرشماری سال ۲۰۰۲ گرجستان، تعداد آذری‌ها ۲۸۴٬۷۶۱ نفر سرشماری شده‌است. که ۶٫۵٪ از کل جمعیت این کشور را مردم آذری تشکیل می‌دهد. امروزه تجمع سکونت آذربایجانی‌ها در شهرهای مختلف استان‌های کومو کارتلی، شیدا کارتلی، متسختا-متیانتی و کاختی می‌باشد. آذربایجانی‌ها دارای اقلیتی بزرگ در تفلیس پایتخت گرجستان و در سایر مناطق گرجستان نیز به صورت اقلیت‌های کوچکی زندگی می‌کنند.

فرهنگ و زبان

 

مغازه قالی‌فروشان آذربایجانی گرجستان در سال ۱۹۰۰

آذربایجانی‌ها گرچه در حفظ هویت زبانی و فرهنگی خاص خود کوشا بوده‌اند ولی به دلیل همزیستی با مردم گرجی تاثیراتی از آنان نیز گرفته‌اند. آذربایجانی‌های گرجستان به زبان ترکی آذربایجانی به عنوان زبان نخست می‌نگرند ولی در تفلیس عموما علاوه بر ترکی آذربایجانی از زبان گرجی و زبان روسی بهره می‌گیرند. اما غالب آذربایجانی‌های روستاهای استان کاختی و کومو کارتلی توانایی صحبت کردن به زبان گرجی را ندارند. با توجه به سرشماری سال ۲۰۰۲، تنها ۴۳۰۲۴ از ۲۸۴۷۶۱ آذربایجانی گرجستان قادر به تکلم به زبان گرجی هستند.در بین عموم مردم زبان روسی عنوان محبوب‌ترین زبان دوم را با ۷۵،۲۰۷ گویشور در بین آذربایجانی‌های گرجستان دارا می‌باشد.

آذربایجانی‌های گرجستان بر اساس قوانین مصوب شوروی که هم‌اکنون نیز به اجرا گذاشته می‌شود در آموزش متوسطه به زبان ترکی آذربایجانی به تحصیل می‌پردازند. در سال ۲۰۱۰، ترکی آذربایجانی به عنوان زبان آموزش در ۱۲۴ مدرسه در سراسر کشور تدریس می‌شد. اغلب جوانان نیز تحصیلات عالیه را در دانشگاه‌های جمهوری آذربایجان سپری می‌کنند.

از سال ۱۹۲۲ میلادی نمایش‌نامه‌هایی به ترکی آذربایجانی توسط هنرمندان آذری به اجرا درمی‌آید و از مراکز فرهنگی آذربایجانی نیز علاوه بر تفلیس در مارنئولی فعال است. اهالی گرجستانی آذربایجانی‌تبار از طرف بنیاد حیدر علی‌اف و کمیته رسیدگی به امور آذربایجانی‌های خارج از وطن نیز مورد حمایت قرار می‌گیرند. و ۱۵ کتابخانهٔ عمومی دارای کتب به زبان ترکی آذربایجانی در سطح کشور گرجستان فعال می‌باشد. و سه روزنامهٔ دولتی در گرجستان که یکی از آنها در تفلیس و دو روزنامه در مارنئولی منتشر می‌گردد. و پنج دقیقه اخبار مرتبط با آذربایجانی‌های گرجستان به زبان ترکی آذربایجانی هر هفته پخش می‌شود.

دین

دین آذربایجانی‌های گرجستان اسلام است، ۸۰٪ آنان را شیعیان و ۲۰٪ را اهل تسنن تشکیل می‌دهد. قانون اساسی گرجستان آزادی دینی اقوام مسلمان آذربایجانی را تصویب کرده‌است و بزرگترین مسجد شیعیان گرجستان توسط شاه اسماعیل به سال ۱۵۲۴ میلادی بنا شده‌است. دوران حکومت‌های کمونیستی مصادف با تخریب اماکن مقدس مسلمانان آذری بود. پس از اتمام تخریب مساجد شیعیان در سال ۱۹۵۱ آذربایجانی‌های شیعه در مسجد اهل تسنن که تنها مسجد باقی‌مانده در تفلیس بود برای عبادت مورد استفاده قرار می‌گرفت که قسمت شیعه و سنی مسجد توسط یک پرده از وسط جدا شده‌بود. از سال ۱۹۹۶ با برداشتن پرده هر دو مذهب در کنار همدیگر از این مسجد استفاده می‌کنند.  نماز جمعه نیز به صورت شیفتی در دو نوبت قبل از ظهر و بعد از ظهر، توسط آذربایجانی‌های شیعه و مسلمانان سنی در تفلیس انجام می‌گیرد.

امروزه مسلمانان گرجستان حدود ۳۰۰ مسجد را اداره می‌کنند که بیشتر آنان در اختیار مسلمانان سنی‌مذهب است، مسجدهای مهم شیعیان اکثریت آذربایجانری گرجستان عبارتند از:

۱. مساجد جامع تفلیس

۲. مسجد امام علی (ع) مارنئولی

۳. مسجد مراغه گاردابانی (که قبل از انقلاب اسلامی به وسیله ایرانیان اهل مراغه تأسیس شده است)؛

۴. مسجد خوئی (که قبلا فعالیتهای اجتماعی داشته‌اند ولی اکنون متروکه است!)

۵. مسجد اهل بیت (ع) در منطقه "سوغانلو" از توابع شهر تفلیس

۶. مسجد حضرت رسول (ص) در ده کیلومتری شهر مارنئولی

مؤسسات فعال شیعیان

۱. مؤسسه حکمت اهل بیت (ع)؛ در شهر گاردابانی؛ به سرپرستی «نامیک حسین‌اف».

۲. جمعیت الزهراء (س)؛ در شهر گاردابانی؛ به سرپرستی «خانم گل شه» که مؤسسه‌ای محلی برای فعالیتهای زنان مسلمان است.

۳. مؤسسه آل البیت (ع)؛ در شهر تفلیس؛ به سرپرستی «حجت الاسلام دهسرخی» که وابسته به مؤسسه آل البیت قم است.

۴. مؤسسه ایمان؛ در شهر تفلیس؛ به سرپرستی «نامیک حسین» که مؤسسه‌ای خیریه و فعال در آموزش‌های غیر حضوری اسلامی است.

۵. مؤسسه اهل بیت (ع)؛ در شهر مارنئولی؛ به سرپرستی «راسم محمد اف».

۶. انجمن جوانان مسجد امام علی (ع)؛ در شهر مارنئولی؛ که گروهی فعال و شیعه هستند که به صورت خود گردان اداره می‌شوند و به فعالیت‌های اجتماعی نظیر سرپرستی ایتام و ایجاد کلاس‌های فرهنگی مشغول هستند.

۷. مؤسسه الحکمة؛ وابسته به حوزه علمیه نجف اشرف.

همچنین تعدادی مدارس حوزوی و اسلامی در کنار مساجد ایجاد شده و فعالیت می‌کنند. جامعة المصطفی (ص) العالمیة نیز به تازگی شعبه‌ای در این کشور راه اندازی کرده است.

جمعیت

 

پراکنش آذربایجانی‌های گرجستان در سال ۲۰۰۲

• تغییرات جمعیتی سال‌های ۱۹۳۹, ۱۹۵۹, ۱۹۷۰, ۱۹۷۹, ۱۹۸۹ و ۲۰۰۲ آذربایجانی‌های گرجستان