ائل‌گؤلی

باغ و استخر ائل‌گؤلی (شاه گؤلی )

اطلاعات کلی
نام	باغ و استخر ائل‌گؤلی (شاه گؤلی )
کشور	ایران
استان	استان آذربایجان شرقی
شهرستان	تبریز
اطلاعات اثر
نام محلی	شاه گؤلی
نام‌های دیگر	شاه گؤلی
نام‌های قدیمی	شاه گؤلی
کاربری	باغ
دیرینگی	دوره قاجار
دورهٔ ساخت اثر	دوره قاجار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۴۷۷۴
تاریخ ثبت ملی	۲۷ بهمن ۱۳۸۷

ائل‌گؤلی یا شاه‌گؤلی یکی از مهم‌ترین گردشگاه‌های شهر تبریز است که در جنوب شرق آن و در ۷ کیلومتری مرکزشهر واقع شده‌است. این مکان در زمان آق‌قویونلوها ایجاد شده و در دورهٔ صفویان گسترش یافته‌است.

با احداث هتل ۵ ستاره و بین‌المللی ائل‌گؤلی، این گردشگاه جنبهٔ جهانی پیدا کرده‌است. عمق دریاچهٔ ائل‌گؤلی ۱۲ متر بوده و در محوطهٔ آن قایقرانی انجام می‌شود. همچنین شهربازی (لوناپارک) و نیز مسافرخانه‌های متعددی در داخل این گردشگاه وجود دارد.

پیشینه

ائل‌گؤلی تا پیش از روی‌کارآمدن صفویان، بزرگترین منبع ذخیرهٔ آب جهت آبیاری باغ‌های مناطق شرقی تبریز تا دروازهٔ تهران و تپلی‌باغ بوده‌است. در دوران حکومت صفویان، تمام شن و ماسه و نخاله‌های موجود در محوطهٔ داخلی دریاچهٔ فعلی خالی شده و دیواره‌ای سنگی به دور آن کشیده شد.

در دوران قاجار در پیرامون استخر ائل‌گؤلی خیابان‌هایی جهت عبور و مرور احداث گردید و در جوار این معابر، درختان درخت تبریزی، بید مجنون و گل‌های اطلسی متعددی در چندین ردیف جهت تزئین گردشگاه و پاکی آب و هوا کاشته شد.

ائل‌گؤلی در دوران پهلوی به شهرداری تبریز واگذار شد تا به یک گردشگاه عمومی تبدیل شود. سید باقر کاضمی (مهذب‌الدوله) استاندار وقت آذربایجان شرقی، نخستین تعمیرات اساسی را در محوطهٔ این گردشگاه به انجام رسانید.

دریاچه

دریاچهٔ ائل‌گؤلی با ۵٫۵ هکتار وسعت، گنجایش ۲۰۰۰ متر مکعب آب را دارد. این دریاچه پیش‌تر به سبب بزرگی و عظمت، شاه‌گلی (دریاچهٔ بزرگ) نام داشته که پس از انقلاب اسلامی ایران به ائل‌گؤلی (دریاچهٔ مردم) تغییرنام داده‌است.

یکی از شعبه‌های رودخانهٔ لیقوان که از نزدیکی روستای چاوان می‌گذرد، به‌صورت جویباری کوچک از سمت جنوب‌شرقی دریاچهٔ ائل‌گؤلی وارد آن شده و آب آن را تأمین می‌نماید.

تپهٔ نسبتاً بلندی در بخش جنوبی دریاچهٔ ائل‌گؤلی قرار گرفته که جنگل‌کاری شده و آبشارهای مصنوعی متعددی از این تپه به سمت داخل دریاچه سرازیر می‌شود. همچنین از ضلع جنوبی دریاچه تا مرکز آن و محل کاخ ائل‌گؤلی، خیابانی کشیده شده که عمارت کلاه‌فرنگی را به‌صورت یک شبه‌جزیره درآورده‌است.

کاخ

عمارت کلاه‌فرهنگی هشت‌ضلعی موجود در مرکز دریاچهٔ ائل‌گؤلی که به کاخ ائل‌گؤلی شهرت دارد، امروزه به‌صورت یک تالار پذیرایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این بنا پیش‌تر یک ساختمان یک‌طبقهٔ خشتی و فرسوده بود. شهرداری تبریز در سال ۱۳۴۶ خورشیدی ساختمان پیشین را تخریب و عمارت دوطبقهٔ جدید و مقاومی در محل آن احداث کرد.

کاخ ائل‌گؤلی در دوران حکومت سلطان یعقوب آق‌قویونلو احداث شده و در دوران سلطنت صفویان گسترش یافته‌است. قهرمان میرزا (هشتمین پسر عباس میرزا) نیز این عمارت را تکمیل‌تر نموده و آن را به‌صورت یک گردشگاه سلطنتی برای درباریان قاجار درآورده‌است.