زبان ترکی آذربایجانی (به ترکی آذربایجانی: آذربایجان دیلی و با خط لاتینی شده Azərbaycan Türkcəsi و یا Azərbaycan dili) زبانی از خانواده زبان‌های ترکی است که توسط مردمان آذری در جنوب غربی آسیا عمدتاً در آذربایجان و سایر مناطق آذربایجانی‌نشین ایران و جمهوری آذربایجان تکلم می شود. این زبان در جمهوری آذربایجان زبان رسمی ست. این زبان بخشی از شاخه زبان‌های اغوز زبانهای ترکی است و به ترکی، قشقایی و ترکمنی بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان زبان گفتاری همچنین در نواحی شرقی ترکیه و جنوب گرجستان و داغستان رایج است. زبان ترکی آذربایجانی بطور قابل توجهی تحت تاثیر زبان عربی به ویژه در لغات، سیستم آوایی و گرامر قرار گرفته و در ایران علاوه بر زبان عربی، بشدت از زبان فارسی نیز تاثیر پذیرفته است.

نام زبان

در زبان‌ها و موقعیت‌های مختلف، نام‌های متفاوتی به این زبان داده شده است که همگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در ایران و به زبان فارسی، این زبان معمولا ترکی (Torki) نامیده می‌شود، و زبان ترکی آناتولی را به خاطر اشتباه گرفته نشدن با این زبان، ترکی استانبولی می‌نامند. در خود زبان ترکی آذربایجانی هم در حالت صحبت معمولی و محاوره و نوشتار ساده، تورکو  (Türkü) یا تورکی  (Türki) نامیده می‌شود که همان تلفظ ترکی شده کلمه مورد استفاده در فارسی است.

در زبان رسمی و نوشتاری و همچنین توسط بزرگان ادبی این زبان در ایران، تورکجه (Türkcə) نامیده می‌شود.

در جمهوری آذربایجان معمولا زبان آذربایجانی (Azərbaycan dili)، آذربایجانی (Azərbaycanca) یا ترکی آذربایجانی (Azərbaycan Türkcəsi) نامیده می‌شود.

گروه‌بندی زبانی

ترکی آذربایجانی زیرشاخهٔ زبان‌های ترکی و زبان اکثر مناطق ترک‌نشین ایران از جمله آذربایجان است.

سایر زیرشاخه‌های مختلف زبان ترکی موجود در ایران عبارتند از :

زبان ترکی آذربایجانی به صورت دوطرفه، توسط ترکمن‌ها و ترک‌ها (شامل ترکی استانبولی و لهجه‌های گفتاری، ترکمن‌های عراق و قشقایی) قابل فهم است.

شمار گویشوران

در مورد شمار سخنگویان به زبان ترکی آذربایجانی، اتفاق نظر وجود ندارد و برآوردها متفاوت است. بنیان این تفاوت، عدم ارائهٔ آمار رسمی از سوی دولت ایران است. تمامی ارقام ارائه‌شده بر اساس تخمین است.

منابع پژوهشی جمعیت گویشوران زبان ترکی آذربایجانی در ایران را ۱۵ میلیون نفر ذکر می‌کنند.

کتابچهٔ سازمان سیا بنابر تخمینی که آمریکا در سال ۱۹۴۳ در مورد اقوام ایران انجام داده‌است، شمار سخن‌گویان ترکی آذربایجانی را ۲۴٪ تخمین زده‌است . (با در نظر گرفتن قشقایی‌ها). تخمین دانشنامهٔ زبان کمبریج  برای سال ۱۹۸۶، ۱۲ میلیون در کل و ۷ میلیون در ایران (۱۵٪) بوده‌است (با احتساب قشقایی‌ها). دانشنامهٔ بین‌المللی زبانشناسی  نیز در تخمین سال ۱۹۸۶، تعداد سخنگویان به این زبان در ایران را ۷۷۶۰۰۰۰ نفر (۱۶٪ درصد) براورد می‌کند که به تخمین دانشنامهٔ زبان کمبریج بسیار نزدیک است.

سازمان سیا در سال ۲۰۰۸ جمعیت ترک‌زبانان جمهوری آذربایجان را ۹۰٫۳٪ از مردم آن کشور گزارش کرده‌است.