بایاتی
بایاتی رایج‌ترین فرم شعر فولکولوریک یا همان ادبیات شفاهی مردم آذربایجان است.
بایاتی از چهار مصرع کوتاه هفت هجائی تشکیل شده‌است که مصرعهای اول، دوم و چهارم هم قافیه و مصرع سوم آزاد است. مضمون و هدف نهایی بایاتی نیز در دو مصرع آخر بیان می‌شود و از نظر فرم شبیه دو بیتی بوده ولی کوتاه تر از دو بیتی است که هر مصرع یازده هجا دارد.به ندرت بایاتی شش مصرعی هم یافت می‌شود.
در بایاتی‌ها مضامین عمیق فلسفی، اجتماعی، تاریخی، دینی، اخلاقی و لیریک بیان می‌شود.در بایاتی‌ها مبارزه علیه استثمار و ستم ملی، عشق به وطن و مردم، دیدگاه‌های فلسفی، عوالم معنوی و داخلی انسان و غیره منعکس می‌شود. بایاتی‌ها به سبب تنوع موضوع و مضمونشان در جشن و پایکوبی، عزا و ماتم، مراسم مختلف، در تنهایی و جمع و خلاصه در هر حالت و همه جا خوانده می‌شوند.
از سرایندگان مشهور بایاتی می‌توان به شاه اسماعیل صفوی که در شعر ختایی تخلص می‌کرد اشاره نمود.
وجه تسمیه بایاتی
در زمینه ریشه‌شناسی یا بایاتی نظرات مختلفی موجود است . به نظر بنا به روایتی بایات نوه اوغوزخان بوده و نام نیز که در تاریخ آذربایجان نقشی اساسی داشته‌اند، منعکس شده‌است و بایاتی یعنی شعری که مخصوص است.
محمود کاشغری در کتاب دیوان لغات ترک از بایات به عنوان توتم نامبرده و و از برجسته‌ترین فولکلورشناسان آذربایجان نیز به توتم بودن «بایات» صحه گذاشتند.
رابطه موسیقی و بایاتی
رابطه موسیقی و بایاتی‌ها یک ارتباط تنگاتنگ و غیر قابل انکار است و بر روی بسیاری از بایاتی‌ها آهنگ‌های مختلف موسیقی گذاشته شده و از این میان دستگاههای موسیقی گوناگونی چون بیات ترک، ، بیات کرد، و غیره به وجود آمده‌است.
منابع
- سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، دکتر جواد هیئت، نشر پیکان
آمار
وب سایت:
