باقر خان
باقر خان
زادروز	۱۲۴۰ تبریز، ایران
درگذشت	آبان ۱۲۹۵ قصر شيرين، ایران
آرامگاه	تبریز - مزارستان طوبیتبریز
ملیت	ایران
لقب	سالار ملی
مذهب	مسلمان شیعه
گفتاورد	ویکی‌گفتاورد

 

مجسمه باقر خان، موزه مشروطه

 

مقبره باقرخان در مزارستان طوبی - تبریز

باقر خان، مشهور به سالار ملّی، از مبارزان جنبش مشروطه‌ است. او، فرزند حاج رضا بنا، در سال ۱۲۴۰ شمسی در محله خیابان تبریز زاده شد. شغل وی بنّائی بود ولی در جریان مشروطیت به مجاهدین پیوست. ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز را(خیابان یکی از محلات قدیمی تبریز است مشتمل بر بخش‌های واقع در جنوب رودخانه آجی در شرق تا جنوب شرقی شهر) بعهده داشت. پس از به توپ بستن مجلس، به دستور انجمن ایالتی همراه با ستارخان به جنگ مسلحانه با قشون دولتی که تبریز را در محاصره داشت، پرداخت. همزمان با او، ستّارخان در محله امیرخیز، محله دیگر تبریز، با دولتیان جنگ می‌کرد. در اثر همکاری او با ستّارخان کار مشروطه‌طلبان پیشرفت کرده و تبریز از محاصره درآمد. پس از پیروزی مجاهدین، مجلس شورای ملی باقرخان را به لقب سالار ملی ملقب ساخت، و از او تقدیر نمود.

چنانکه در تاریخ مشروطیت منعکس است، در اثر مجاهدت ستّارخان و باقرخان مشروطیّت استقرار یافت اما دیری نگذشت که تبریز به دست قشون روس افتاد. سالار ملی و سردار ملی در تبریز نمانده و به تهران حرکت کردند و استقبال کم نظیری از این دو مجاهد شجاع از طرف دولت مشروطه به عمل آمد.

باقرخان در تهران منزوی می‌زیست تا قضیه مهاجرت پیش آمد. وی همراه مهاجرین حرکت نمود و شبی در نزدیکی قصر شیرین عده‌ای از کردها به او و همراهانش حمله کرده و او را بقتل رساندند. (مرگ باقرخان به همراه هجده نفر از یاران و همراهانش در محرم ۱۳۳۵ قمری آبان ۱۲۹۵ خورشیدی به دست یکی از اشرار معروف کردهای قصرشیرین به نام محمد امین طالبانی به قصد تصاحب اسب و وسائل مهمانان خود، صورت گرفت.)

باقرخان بر خلاف ستّارخان که شیخی بود، از متشرعه بود. از علمای مخالف مشروطیت که متشرعه بودند جانبداری می‌کرد و به آنها احترام می‌گذاشت. با ستارخان رقابت داشت و می‌گفت: مرد آن نیست که در امیرخیز جنگ کند. مرد منم که در ساری‌داغ با قشون دولتی جنگ کرده‌ام. (علی رغم این سخن این دو بزرگوار دو بازوی قوی و شکست ناپذیر انقلاب مشروطیت بودند)

دمکراتهای آذربایجان که نهضت خود را در دنباله نهضت مشروطیت و مکمل آن و خود را وارث سنن مجاهدین آن دوره می‌دانستند، مجسمه باقر خان را در میدان شهرداری تبریز نصب کردند. در ۲۴ آذر ماه ۱۳۲۵ پس از سقوط پیشه‌وری مردم تحت تأثیر احساسات، آن مجسمه را که اثر دمکرات‌ها بود برانداختند.از این عمل معلوم می‌شود که نهضت پیشه وری چقدر به ضرر مشروطیت و آزادی و این قبیل معانی بوده‌است.

داماد باقر خان سرتیپ هاشمی است که فرمانده قوای دولتی مأمور آذربایجان بود که در طی جنگی مختصر قوای دمکرات‌ها را در قافلانکوه مغلوب کرد و در میدان جنگ به درجه سرتیپی نایل آمد.

باقرخان پسری داشت بنام صادق خان که هم اکنون نتیجه‌ای از او باقی مانده بنام بامداد طایفه باقرخان فرزند بابک که در تهران زندگی می‌کند^]. مرحوم شهید باقر خان در کل چهار پسر داشتند. مرحوم صادق خان . مرحوم حسن خان . مرحوم حسین خان و (میرزا)ابراهیم خان زوج مرحومه بلقیس صفوی دختر سید مهدی صفوی یکی از خدمتگزاران ضریح حضرت سید الشهدا در کربلا بودند (ابوی مرحوم سرهنگ سید احمد صفوی. سید قاسم صفوی. سید حسین صفوی). از نوه های مرحوم میرزا ابراهیم خان بنامهای نیکولای و لیلی در امریکا و سپیده در کانادا زندگی میکنند.

جستارهای وابسته

• جنبش مشروطه ایران
• فهرست افراد مرتبط با انقلاب مشروطه
• فهرست شاعران و نویسندگان دورهٔ مشروطه
• فهرست حزبها و گروههای مرتبط با انقلاب مشروطه

منابع

باقرخان سالار ملی، صمد سرداری‌نیا، ۱۳۶۹.

• داورپناه، پرویز، باقر خان، بازوی دیگر انقلاب مشروطه، وب‌گاه اخبار روز