Ruslan Chagaev • دینارا سافینا شهاب‌الدین مرجانی • Pyotr Gavrilov Gabdulkhay Akhatov • آلسو • Diniyar Bilyaletdinov • Ğabdulla Tuqay
جمعیت کلی
ca. 6.8 million
منطقه‌های پرجمعیت
روسیه 5,554,601 [۱]  ازبکستان 324,080 [۲]  قزاقستان 261,000    اوکراین 254,400    تاجیکستان 97,000 [۳]  ترکمنستان 60,000    قرقیزستان 52,000
زبان‌ها
تاتاری, روسی
دین و مذهب
اکثریتمسلمان سنی , اقلیت ارتدوکس تابع کلیسای روسیه

تاتارها (تاتار: Tatarlar / Татарлар) و گاه در املاء Tartars ، یکی از گروه‌های قومی ترکی می‌باشد. تعداددر اواخر قرن بیستم به ۱۰ میلیون نفر بوده‌است، از جمله تمام طوایف بزرگ تاتارمی‌توان به مانند تاتارهای کریمه، تاتارهای ولگا، و تاتارهای لیپکا نام برد. روسیه موطن اصلی تاتارها می‌باشد. و در جمهوری‌های به استقلال رسیده شوروی سابق در هر کدام در حدود ۳۰۰۰۰ نفر تاتار ساکن هستند. این جمهوری‌ها عبارتند از ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان، اوکراین و آذربایجان می‌باشد. موطن اصلی در قرن پنجم تاتارها شمال شرقی گوبی بوده‌است. ولی پس از مطیع شدن توسط ختن به جنوب مهاجرت کردند. بعد توسط خانمغول، گونش خان تحت کنترل درآمده‌است. و تحت رهبری باتو خان نوه گونش خان به سمت غرب متقل شدند. در واقع آنها از کوههای آلتای به دشت‌های روسیه امروزی منقل شده‌اند. در اروپا تاتارها توسط مردم بومی یا خودشان با نامهای: ترک‌های قبچاقی، بلغارهای ولگا، آلان‌ها و کیماک‌ها شناخته می‌شوند. تاتارهای سیبری از بازماندگان ترک‌های ساکن آلتایی هستند. زبان این مردم مخلوطی از زبان ترکی و مغولی است که بعدها با گرویدن به اسلام در زمرهٔ زبانهای ترکی به تصویب رسیده‌است. و دو قوم تارتارهای ولگا و کریمه از این قوم در قرن سیزدهم به سمت شرق مهاجرت کردند.

نام

لفظ تاتار اولین بار در قرن پنجم برای ترکان چادرنشینی که از مغولستان به حوالی دریاچه بایکال سکنی گزیدند بکار رفت. این افراد شاید با قبایل کومان یا قبچاق‌ها ارتباط داشته باشد. واژه تاتار برگرفته از عبارات و متون باستانی چین است که حکایت از قومی دارد که در این مناطق سکنی داشته‌اند. از نام‌های دیگر این مردمان که در نوشته‌های چینی ضبط شده‌است می توان تاتان و داتان را نام برد. نام تاتار برای قبایلی که در سپاه گونش خان مفول در پیکار و جنگ با روس‌های و مجارها شرکت داشتند, توسط اروپاییها به کار برده می شد . پس از فروپاشی امپراطوری مغول قسمت‌های غربی امپراطوری که شامل اروپای شرقی و روسیه بود به عنوان ترکان و مغول‌های طلایی شناخته می‌شدند.

مذهب

اکثریت به اتفاق تاتارها سنی هستند، و پیرو مکتب حنفی هستند؛ از سده ۱۶ تا ۱۸ میلادی شمار اندکی از آنها به مسیحیت تغییر آیین دادند. ولی در اواخر سده ۱۹ و اوایل سده بیستم میلادی بسیاری از آنان مجددا به دین اسلام بازگشتند.

 

مناطق مسکونی تاتارها

زبان

زبان ملی زبان تاتار و متعلق به گروه ترکی باختری است. همچنین می‌توان آنرا جزو گروه زبان قبچاق، گروه فرعی قبچاق-بلغار نیز شمرد. نزدیک‌ترین زبان به زبان تاتاری، زبان باشقیری است.

زبان تاتار دارای سه گویش می‌باشد:

1. گویش مرکزی: توسط تاتارهای ولگاه تکلم می‌شود.
2. گویش باختری یا میشار: توسط تاتارهای خارج از جمهوری تاتارستان تکلم می‌شود.
3. گویش خاوری یا سیبریایی: که مورد استفاده تاتارهای باربارا، تومسک، توبول، اومسک و غیره‌است.

این گویش‌های عمیقا تحت تاثیر گویش تاتارهای ولگا است.

زبان تاتاری به نحو چشمگیری تحت نفوذ زبانهای عربی, فارسی است. اما عنصر روسی در آن، بویژه در زمینه‌های اداری و فنی رفته رفته جای خود را باز کرده‌است.