عباسقلی یحیوی از شاعران مرثیه سرای آذری زبان ایرانی اهل اردبیل است. اغلب سروده‌های وی به زبان ترکی آذری بوده و در سروده‌های خود از قالب شعری حماسی استفاده نموده‌است. تخلص او ابتدا «احقر» بود که بعدا به نام خانوادگی خود یعنی «یحیوی» تغییر داده است.

خلاصه زندگی نامه

عباسقلی یحیوی در ۲۷ تیر ۱۲۸۰ در محله تازه شهر اردبیل بدنیا آمده‌است. او در سن ۱۳ سالگی با تخلص «احقر» شروع به سرودن اشعار مذهبی کرده و اولین شعر خود را سرود. او بعد از مدتی و در اوایل دوران جوانی، تخلص خود را به نام خانوادگی‌اش «یحیوی» تغییر داد. اشعار یحیوی همراه با تخیل و اندیشه و بدور از ضعف ادبی و خرافی پردازی است. عباسعلی یحیوی، فرزند استاد یحیوی می‌گوید: «یحیوی، اشعارش را بیشتر در مغازه‌اش می‌سرود. عموماً پاکنویس کردن اشعار هم توسط «داود یحیوی» صورت می‌گرفت. «میرزاآقا ذبیحی» هم اشعار تازه را با استفاده از کاربن در چند نسخه می‌نوشت و بین علاقه‌مندان توزیع می‌کرد و به نوعی توزیع اشعار را عهده‌دار بود. «میرزامحمدعلی‌ناطق» و «میرزا افضلعلی صدرالممالکی» اولین شنودگان تازه‌ترین اشعار یحیوی بودند.سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی تقریبا اولین مداحی بود که اشعار یحیوی را اجرا می‌کرد. حسینقلی داودی، رحیم حیدری و محمد باقر تمدنی نیز از مداحانی بودند که بیشترین ارتباط را با یحیوی داشتند.» یحیوی ۶۵ سال از عمر ۷۸ ساله خود را صرف سرودن اشعار مرثیه برای اهل بیت(ع) کرد و سرانجام در سن ۷۸سالگی در ۲۶ آبان ۱۳۵۸ از دنیا رفت و در قبرستان «بهشت فاطه» اردبیل به خاک سپرده شد.

آثار یحیوی

عباسقلی یحیوی در ۶۵ سال از عمر خودر را صرف سرودن مراثی اهل بیت(ع) کرد که حاصل آن هشت جلد کتاب شعر شامل مدح،نوحه و مرثیه درباره امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) به زبانهای آذری و فارسی است:

1. بساط کربلا
2. اسرار عاشورا
3. پرچم عزا
4. آخرین آثار یحیوی
5. یادگار یحیوی
6. بهارستان یحیوی
7. نگارستان یحیوی
8. غزلیات وطنز

تندیس، نشان و اماکن نامگذاری شده بنام یحیوی

تندیس یحیوی توسط هنرمند اردبیلی «ودود موذن‌زاده» طراحی و اجرا شده و پس از تغییر نام میدان ۱۵ خرداد اردبیل به «میدان تاج‌الشعرای یحیوی» در آن نصب شده‌است. تاریخچه‌ای از زندگی یحیوی نیز در کنار تندیس در «میدان تاج الشعرای یحیوی» و نیز پل هفت چشمه اردبیل نصب شده‌است. همچنین طی مراسمی در سال ۱۳۸۸، دانشکده ادبیات دانشگاه محقق اردبیلی به نام «تاج الشعرا یحیوی» نامگذاری شده و به نام «دانشکده ادبیات و علوم انسانی استاد تاج الشعرا یحیوی» به فعالیت علمی و آموزشی ادامه می‌دهد. در همایش بزرگداشت عباسقلی یحیوی در آذرماه سال ۱۳۸۸، استاندار اردبیل خواستار ایجاد بنیاد «تاج الشعرا یحیوی» و طراحی نشان افتخاری به نام «تاج الشعرا عباسقلی یحیوی» شد. قرار است نشان افتخار یحیوی در مراسم‌های بزرگداشت مفاخر عاشورایی که به مناسبتهای گوناگون برگزار می‌شوند به صاحبان بهترین آثار اهدا شود.

کتاب اشعار «ابدی حماسه‌لر» نیز از اشعار مرحوم یحیوی تدوین و تهیه شده‌است.

فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی معرفی یحیوی

برنامه «تاج الشعراء» به تهیه کنندگی «حسن سیف الهی» با موضوع معرفی شخصیت «عباس‌قلی یحیوی» شاعر آذری زبان از سیمای آذری شبکه جهانی سحر تهیه، تدوین و پخش شده‌است. این برنامه با رویکرد معرفی شخصیت ادبی و مذهبی مرحوم استاد «عباس‌قلی یحیوی» تاج الشعرای ادبیات مرثیه کشور، در ۵ برنامه ۱۸ دقیقه‌ای تهیه شده و تدوین شده‌است. برنامه «تاج الشعراء» که از قالبی ترکیبی برخوردار است، دارای بخش‌های متنوعی چون مصاحبه با مداحان و شاعران بزرگ آذری زبان همچون حاج سلیم موذن‌زاده، حاج محمدباقر تمدنی و بهروز ثروتیان در رابطه با بررسی شخصیت مرحوم یحیوی و همچنین بخش‌های بررسی ریشه‌های عزاداری در ایران، شعرخوانی شعرا پیرامون شخصیت استاد «عباس‌قلی یحیوی» در همایش بزرگداشت «تاج الشعراء» و همچنین مداحی مداحان اهل بیت(ع) در بیان مصائب کاروان عاشورا و واقعه جان‌گداز کربلا و سایر بخش‌ها تصویری است.

فیلم مستند «غارت» براساس شعر تاج الشعرای یحیوی در زمینه عاشورایی تولید، پخش و توزیع شده‌است

نمونه شعر مرثیه یحیوی

آیت الله خامنه‌ای در دیداری با مردم اردبیل ضمن تجلیل از شاعر «عباسقلی یحیوی معروف به تاج الشعرای اردبیلی»، ابیاتی از شعر زیر که از مرحوم یحیوی است راخوانده و شعر را از حیث تصویرگری در مرثیه بسیار عالی توصیف کرده‌است.^[۶] این مرثیه به زبان آذری بوده و از اشعار برگزیده یحیوی است:

آی باتدی صؤبح آچی لـدی، زینب نـوایــه گلـدی|زهرا دئدی حوسئن وای، عاله‌م صدایه گلـدی|چون یوخدیلار آتیندان، سولطان-ی-تیشنه کامی|دونیایـــه اوْلــدؤ ائعــلان قتــل‌الحسیــن پیـامــی|جننـاتیـده‌ن ائشیتــدی پئیغـه‌مبــه‌ر-ی-گیـرامـی|نعلئین‌سیز عباسیز کرب-وْ-بلایه گلدی|پئیمانه عالـه‌م اوْلـدو، جانـانـه وئــردی جانیــن|شوْق-وْ-شرافه‌تینه‌ن، طئی ائتدی ایمتیحانین|شمر-ی-دغا تؤکه‌نده، خاک-ی-مینایـه قانیـن|یوزدوتدی آسمانه حمد و ثنایه گلدی|خون خدا توکولدی گودال کربلایه|یئرله‌ر تزه‌للزول ائتدی، رعشه دوشوب سمایه|کـرروبییـان-ی-لاهـوت، آغلاشــدی بو بـلایـــه|یئل اسدی گون دوتولدی ظلمت فضایه گلدی| خون حسین بوغازدان جاری اولان زمانی|جئبریل آپاردی عرشه، بیر شیشـه ده اوْ قانی|اوْل شیشــه‌ده‌ن نومــودار، اوْلدی بلا نئشـانــی|قوْزاندی بـویـئ ماته‌م، اهلئ سمایه گلدی|نور-ی-حق اوْلدی لامئع، باشسیز قالان بدنـده|رأس-ی-حوسئینئ مظلوم، سر نیزیه گئدنده|باد-ی-سییاه اسه‌نـده، یئر زلـزه‌لـه ائـده‌نــده|سیندی نظام-ی-دونیا حد-ی-فنایه گلدی|نزدیک ایدی یئرینده‌ن، چیخسین مدار-ی-دونیا|آل-ی-اومیه ائتسین، دستور-ی-شرعی مولغا|سرنئیزه ده‌ن ائده‌نده نور-ی-حوسئین تجه‌للا|دین-ی-محمد اوسته نورانی سایه گلدی|فـرمــان-ی-غـارتیلـــه‌ن، تللــی آشیب عربلــه‌ر|گؤردو اوْ های-وْ-هویو، اطفال-ی-زار-وْ-موْضطـه‌ر|قاچییلا خئیمه گاهه، بیرده‌ن اوجالدی سسله‌ر|عممه آماندی لئشگه‌ر، خئیمه سرایه گلدی|صحـرانـــه‌وه‌رد عـربلــه‌ر، خـرگاهــی یاندیـرانــدا|باشــی آچیق حره‌مله‌ر، اوْددان چیخیب قاچاندا|قالخیب بحتر آتش گیزلندیلر دوماندا|توسدی اوجالدی قاره پرده هوایه گلدی|بیر خردا قیز قاچیردی دوتموش اله عباسین|مرد یهودی دوتدی خاموش ائدب لباسین|گتدی اله حوسئینین، دیلبه‌ندینین ریضاسیـن|احسه‌ن اوْ شئیخه موشکول، وقته هرایه گلدی|گر ائتمه‌سئیدی زینب، نسل-ی-حوسئینه ایمداد|اولموشدی اودایچینده سوزان امام سجاد|قیلـــدی رشـــاده‌تیــلــه، اوْددان ایـمـــامـــی آزاد|بیر تــازه زینده‌قانلیق، زین-وْ-العئباده گلدی|زهــرا گــزه‌ردی گــونــــدوز، اطـــراف-ی-مــاجــراده|تا کـوفییـه حـــوسئینیــن، گـئتــدی باشی جیـداده| نعش-ی-حوسئینی آخشام، باشسیز قوْیوب آراده|گون باتجاقین او خاتون مطبخ سرایه گلدی|حوران-ی-باغ-ی-جننه‌ت، محــزون گیریفتــه سیمــا|حــووا خـدیجــه خــاتـون، مــریــه‌م جناب-ی-ســارا|آشوفته مو سییه‌ه پوش، دیلله‌رده وای حو سئن وا|زهرایــه همـده‌م اوْلسون، بزم-ی-عزایه گلدی|اللی اوچ ایل قاپوندا، وار یحیوی حـوسئن جان|نؤحه یازیب غمــوندا، اوْلمــوش مریـض-وْ-نالان|دست-ی-مـــوبــاره‌کــونلا، دردینـه ائیله درمان| اومید-ی-صئححه‌ت ایله، باب-ی-شفایه گلدی.