قره‌باغ
قره‌باغ یا ناگورنو-قره‌باغ(ترکی آذربایجانی: Dağlıq Qarabağ، ارمنی: Լեռնային Ղարաբաղ آرتساخ) منطقه‌ای در غرب جمهوری آذربایجان است که توسط نیروهای مسلح ارمنستان اشغال شده‌است.. اهالی آن را مردم ارمنی و مردم آذربایجانی تشکیل می‌دهند. مرکز قره‌باغ شهر خان کندی (استپاناکرت) است.
نام
نام قره‌باغ از کلمه ترکی قره و فارسی باغ به معنی باغ سیاه و یا باغ بزرگ بوجود آمده‌است این نام اولین بار در منابع گرجی و ایرانی در قرن سیزده و چهارده میلادی آمده‌است. نام این منطقه در زمان حکومت آلبانیای قفقاز آرتساخ بوده که ارمنیان امروزه قره‌باغ را با همین نام می‌نامند.
دوران روسیه تزاری و شوروی
پس از انعقاد قرارداد گلستان و ترکمنچای یا ترکمانچای روسها اقدام به کوچاندن ارامنه ایران به منطقه تحت تسلط خود شدند و ایالات مسلمان نشین ایروان و قره باغ را برای اسکان ارامنه تازه وارد درنظر گرفتند. پس از جنگهای عثمانی و روسیه ارامنه مناطق شرقی امپراطوری عثمانی که همراه روسها علیه عثمانیها وارد جنگ شده و پیروزیهایی بدست آورده بودند پس از عقب نشینی روسها مجبور مهاجرت به داخل مرزهای روسیه شده و ترکیب جمعیتی خان نشین ایروان و قره باغ را به نفع ارامنه تغییر دادند.
ترکیب جمعیتی
آدری آلتستادت در کتاب خود با عنوان ترکان آذربایجان:قدرت و هویت زیر فرمان روسها ادعا می‌کند که پس از جدایی این ناحیه از ایران بیشتر جمعیت آن را آذربایجانیها تشکیل می‌دادند بطوریکه در سال ۱۸۳۲ میلادی ۶۴٫۸٪ از مردم قره باغ را آذربایجانیها تشکیل می‌دادند. و بعدها سیاست روسها مبنی بر اسکان ارامنه در مناطق مسلمان نشین موجب دگرگونی ترکیب جمعیتی این ناحیه شد بطوریکه از جمعیت ۱۹۲۰۰۰ نفری قره باغ در سال ۱۹۸۸ میلادی ۷۶٪ انان را ارامنه و ۲۳٪ را آذربایجانیها و بقیه را روسها و کردها تشکیل می‌داده‌اند. اما پروفسور جورج بورنوتیان آدری آلتستادت را متهم به تحریف می‌کند. و می‌گوید که آماری که آلتستادت بکار برده‌است، در رابطه استان قره باغ در زمان حکومت روسها است و نه قره باغ کوهستانی (یا همان نگورنو قره باغ) فعلی امروز. در همان آمار روسها، جمعیت ارمنیان متمرکز در ۳۸٪ مساحت قره باغ ولی بطور فشرده تقریبا در یک ناحیه قره باغ کوهستانی می‌بود، و بنابراین، اکثریت مطلق قره باغ کوهستانی ارمنی-نشین بوده‌است . در میان جنگ قره باغ همهٔ اهالی آذربایجانی منطقه آواره و به جمهوری آذربایجان پناهنده شدند.
وضعیت فعلی
در تقسیمات اداری شوروی بخشی از جمهوری آذربایجان بود. در سال ۱۹۸۸ نیروهای ارمنی جنگ خود را برای تصرف این زمین‌ها آغاز کردند. مدتی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جنگ تشدید شد، و در سال ۱۹۹۴ پس از اینکه ارتش ارمنستان این بخش‌ها را به تصرف خود در آورد، جنگ با آتش‌بس تمام شد.
مقامات این ناحیه خود را یک کشور مستقل می‌دانند، ولی تا امروز هیچ کشوری این جمهوری خودخوانده را به رسمیت نشناخته‌است. سازمان ملل نیز هنوز این بخش را بخشی از خاک جمهوری آذربایجان می‌داند. و در رسانه‌های جهان (از جمله ایران) در هنگام نام بردن از این ناحیه یا رهبران آن، با لفظ «خودمختار» بیان می‌شود.
تقسیمات اداری اصلی
استان‌ها و شهرستان‌ها:
- شهر خان کندی
- خوجالی
- قسمت شرقی رایون کلبجر
- قسمت غربی رایون ترتر
- خوجه‌وند
- شهر شوشا
تقسیمات اداری ارامنه
بخش‌بندی استانی نیروهای ارمنی حاکم برای منطقه قره‌باغ (به منطقه خود می‌گویند:Արցախ، تلفظ: آرتساخ) به این شرح است: (نامهای ترکی آذربایجانی آن استان‌ها در کمانه آمده).
- آسکران (شامل رایون خوجالی)
- هادروت (بخشی از خوجه‌وند)
- مارتاکرت (بخش‌هایی از کلباجار و تارتار)
- مارتونی (بقیه خوجه‌وند)
- نفتالان)
- شهر شوشی (شوشا)
- شهر خان‌کندی
آمار
وب سایت:
